پرورش اردک به دلیل رشد سریع، مقاومت نسبی به بیماری ها و سودآوری بالا، مورد توجه بسیاری از پرورش دهندگان قرار گرفته است. اما مانند هر حیوان دیگری، اردک ها نیز ممکن است به بیماری های مختلفی مبتلا شوند که می تواند موجب کاهش تولید، افزایش هزینه های درمان و حتی مرگ و میر شود. در این مقاله به بررسی بیماری های شایع اردک ها، روش های پیشگیری و راه های درمان آن ها می پردازیم.
بیماری های شایع اردک ها
۱. بیماری نیوکاسل (Newcastle Disease)
بیماری نیوکاسل یکی از خطرناک ترین بیماری های ویروسی در میان پرندگان، به ویژه اردک ها و مرغ ها است. این بیماری توسط ویروسی به نام پارامیکسوویروس پرندگان نوع 1 (APMV-1) ایجاد می شود. نیوکاسل می تواند به سرعت در گله گسترش یابد و باعث بروز علائم شدید، کاهش تولید و حتی مرگ پرندگان شود. بیماری نیوکاسل به دلیل قدرت انتقال بالا، به عنوان یکی از مهلک ترین بیماری های طیور شناخته می شود.
علائم بیماری نیوکاسل
بیماری نیوکاسل بسته به نوع سویه ویروس، شدت بیماری و سن اردک ها، می تواند علائم مختلفی داشته باشد که شامل موارد زیر است:
- علائم تنفسی: عطسه های مکرر، خس
خس سینه، تنفس با صدای غیرعادی، ترشحات بینی و چشم ها و سختی در تنفس یا نفس زدن با دهان باز. - علائم عصبی: فلج اندام ها (پاها و بال ها)، چرخش غیرطبیعی سر (تورتیکولی)، لرزش و حرکات غیرطبیعی در سر و گردن.
- علائم گوارشی: اسهال سبز یا زرد، کاهش شدید اشتها، بی حالی، کم تحرکی، کاهش وزن و از دست رفتن آب بدن.
- کاهش تولید تخم: کاهش تعداد و کیفیت تخم های تولیدی، تخم هایی با پوسته های نازک یا تغییر رنگ پوسته.
روش های پیشگیری از بیماری نیوکاسل
پیشگیری از نیوکاسل، به دلیل قدرت انتقال بالای ویروس، ضروری است. برای کاهش احتمال بروز این بیماری در گله، اقدامات زیر توصیه می شود:
- واکسیناسیون منظم: واکسیناسیون اردک ها مهم ترین اقدام پیشگیرانه است. واکسن های مختلفی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارند که باید طبق دستور دامپزشک و برنامه های منطقه ای اجرا شوند.
کنترل بهداشت محیطی: ضدعفونی منظم محیط (تجهیزات، کف سالن، آبخوری ها و دان خوری ها)، مدیریت بستر (جلوگیری از تجمع رطوبت در بستر) و کنترل رطوبت و تهویه.- جلوگیری از ورود پرندگان وحشی: ورود پرندگان وحشی به سالن پرورش را محدود کنید زیرا آن ها می توانند ناقل ویروس باشند.
- کنترل ورود و خروج افراد: محدود کردن ورود افراد غیرضروری به سالن های پرورش و استفاده از حوضچه های ضدعفونی کننده برای جلوگیری از ورود آلودگی به سالن ضروری است.
- مدیریت بهداشت آب و غذا: استفاده از آب و غذای تمیز و شستشوی مرتب آبخوری ها و دان خوری ها برای جلوگیری از انتقال ویروس.
روش های درمان بیماری نیوکاسل
از آنجا که نیوکاسل یک بیماری ویروسی است، درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اما اقدامات زیر می تواند به کاهش شیوع و بهبود وضعیت گله کمک کند:
- حذف پرندگان بیمار: پرندگان مبتلا باید فوراً از گله جدا شوند تا از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری شود. در موارد شدید، ممکن است نیاز به معدوم سازی پرندگان بیمار باشد.
- تقویت سیستم ایمنی گله: استفاده از مکمل های غذایی حاوی ویتامین A، ویتامین E و سلنیوم برای تقویت سیستم ایمنی پرندگان.
- استفاده از داروهای حمایتی: اگرچه درمان مستقیمی برای ویروس نیوکاسل وجود ندارد، اما دامپزشک ممکن است برای کنترل عفونت های ثانویه، آنتی بیوتیک ها را تجویز کند. همچنین استفاده از الکترولیت ها و ویتامین های تقویتی می تواند تلفات را کاهش دهد.
- مدیریت بهداشت سالن: تمیز کردن محیط سالن، ضدعفونی تجهیزات و جلوگیری از تماس پرندگان سالم با پرندگان بیمار نقش اساسی در کنترل بیماری دارد.
2. وبای اردک (Duck Cholera)
وبای اردک یکی از بیماری های باکتریایی شایع در اردک هاست که توسط باکتری Pasteurella multocida ایجاد می شود. این بیماری به سرعت در گله های پرورش اردک شیوع پیدا می کند و می‌تواند باعث مرگ و میر ناگهانی در گله شود. این بیماری از طریق تماس مستقیم با اردک های بیمار، آب و غذای آلوده و همچنین پرندگان وحشی قابل انتقال است.
علائم وبای اردک
وبای اردک علائم مشخصی دارد که به پرورش دهندگان امکان می دهد بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهند. برخی از مهم ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- بی حالی و بی اشتهایی: اردک ها تمایلی به خوردن غذا ندارند و تحرک کمی دارند.
- اسهال سبز یا زرد: یکی از نشانه های بارز این بیماری تغییر رنگ مدفوع اردک ها به سبز یا زرد است.
- افزایش مرگ و میر ناگهانی: یکی از نشانه های جدی وبا، مرگ و میر ناگهانی تعداد زیادی از اردک ها در مدت کوتاه است.
- تنفس سخت و صدادار: در برخی موارد، اردک های بیمار صدای خس خس یا تنگی نفس دارند.
- تورم در اطراف سر و گردن: تورم در نواحی اطراف سر، گردن و صورت نیز در برخی از موارد مشاهده می شود.
روش های پیشگیری از وبای اردک
برای جلوگیری از شیوع وبای اردک در گله، پیشگیری بسیار حیاتی است. در این بخش، روش های عملی برای جلوگیری از ابتلای گله به وبا توضیح داده می شود:
واکسیناسیون گله: واکسن های مخصوص برای پیشگیری از وبای اردک وجود دارد که باید طبق برنامه دامپزشک به گله تزریق شود.- رعایت بهداشت محیطی: یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از وبای اردک، ضد عفونی منظم آبخوری ها، دانخوری‌ها و سالن پرورش است. این اقدامات باعث کاهش بار میکروبی محیط می شود.
- مدیریت ورودی و خروجی سالن: کنترل ورود و خروج افراد و جلوگیری از ورود پرندگان وحشی به سالن های پرورش از شیوع بیماری جلوگیری می کند.
- کیفیت آب و غذا: استفاده از آب و غذای سالم و عاری از آلودگی می تواند خطر شیوع وبا را کاهش دهد. آب های آلوده یکی از اصلی ترین عوامل انتقال باکتری وبای اردک هستند.
- جداسازی اردک های بیمار: به محض مشاهده اردک های بیمار، آن ها را از گله جدا کرده و در محل قرنطینه قرار دهید تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.
روش های درمان وبای اردک
اگرچه پیشگیری از وبای اردک بهترین گزینه است، اما در صورت ابتلای اردک ها به این بیماری، اقدامات درمانی زیر ضروری است:
- مصرف آنتی‌بیوتیک های تجویزی دامپزشک: درمان اصلی وبای اردک استفاده از آنتی‌بیوتیک های مناسب است. دامپزشک پس از مشاهده علائم، معمولاً آنتی‌بیوتیک هایی مانند سولفانامیدها یا تتراسایکلین ها را برای کنترل بیماری تجویز می کند.
تقویت سیستم ایمنی: استفاده از مکمل های ویتامینه و مواد معدنی در خوراک اردک ها می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی آن ها کمک کند و روند بهبود را تسریع نماید.- مدیریت بهداشت محیط: ضد عفونی کامل سالن پرورش، جایگزینی آب و بستر آلوده و ضد عفونی آبخوری ها و دانخوری ها نقش مهمی در کنترل بیماری دارد.
- جدا سازی و معدوم کردن اردک های بیمار: برای جلوگیری از شیوع بیماری در گله، پرندگان مبتلا باید از سایر گله جدا شده و در صورت نیاز، معدوم شوند.
۳. بیماری آسپرژیلوزیس (Aspergillosis)
بیماری آسپرژیلوزیس یک بیماری قارچی است که به دلیل وجود قارچ Aspergillus در محیط، بستر و خوراک پرندگان ایجاد می شود. این بیماری بیشتر سیستم تنفسی پرندگان را تحت تاثیر قرار می دهد و در شرایطی که رطوبت محیط بالا باشد یا از بسترهای آلوده استفاده شود، شیوع آن بیشتر می شود.
علائم بیماری آسپرژیلوزیس
آسپرژیلوزیس علائم متعددی دارد که بسته به شدت عفونت ممکن است برخی از آن ها در پرندگان مشاهده شود. این علائم عبارتند از:
- مشکلات تنفسی: سختی در تنفس، نفس زدن با دهان باز، صدای خس خس در هنگام تنفس و تنگی نفس از مهم ترین علائم این بیماری هستند. در این حالت، پرنده سعی می کند اکسیژن بیشتری دریافت کند و معمولاً دهان خود را باز نگه می دارد.
- بی حالی و ضعف عمومی: پرندگان مبتلا کم تحرک می شوند، کمتر به دنبال غذا می روند و بیشتر در یک گوشه می نشینند.
- کاهش اشتها و کاهش وزن: پرندگان بیمار تمایلی به غذا خوردن ندارند و به مرور
زمان دچار کاهش وزن می شوند. - کاهش تولید تخم: پرندگان بالغ ممکن است تولید تخم را متوقف کنند یا تخم های بی کیفیت با پوسته نازک و غیرعادی تولید کنند.
- ضایعات داخلی (مشاهده در کالبدگشایی): در صورت کالبدگشایی، وجود ضایعات زرد رنگ و توده های قارچی در ریه ها و کیسه های هوایی مشاهده می شود. این ضایعات تنفس پرنده را سخت می کنند.
روش های پیشگیری از بیماری آسپرژیلوزیس
برای جلوگیری از بروز آسپرژیلوزیس، رعایت موارد زیر الزامی است:
- کنترل رطوبت و تهویه: با تهویه مناسب می توان رطوبت محیط را کاهش داد و از رشد قارچ ها در محیط جلوگیری کرد.
- بهبود بستر: استفاده از بستر خشک و تمیز مانند خاک اره خشک، عدم استفاده از بسترهای مرطوب و تعویض منظم آن از اقدامات پیشگیرانه ضروری است.
ضدعفونی تجهیزات و محیط: آبخوری ها، دان خوری ها و تجهیزات پرورشی باید به طور منظم ضدعفونی شوند. استفاده از مواد قارچ کش برای از بین بردن قارچ ها در محیط پرورش نیز مؤثر است.- مدیریت خوراک: خوراک پرندگان باید در محیط خشک و خنک نگهداری شود. همچنین، از خوراک کهنه و کپک زده استفاده نشود زیرا می تواند منبع قارچ باشد.
روش های درمان بیماری آسپرژیلوزیس
درمان بیماری آسپرژیلوزیس دشوار است، اما با اقدامات زیر می توان شدت بیماری را کاهش داد:
- استفاده از داروهای ضدقارچ: دامپزشک ممکن است داروهای ضدقارچ مانند فلوکونازول یا ایتراکونازول را برای درمان اردک های بیمار تجویز کند. این داروها به صورت خوراکی یا از طریق آب آشامیدنی به پرندگان داده می شود.
- ضدعفونی محیط و حذف بستر آلوده: بسترهای آلوده باید فوراً حذف و با بستر خشک و تازه جایگزین شوند. تجهیزات و محیط پرورش باید با استفاده از ضدقارچ ها ضدعفونی شوند.
- تقویت سیستم ایمنی پرندگان: استفاده از مکمل های ویتامین A و ویتامین E به تقویت سیستم ایمنی پرندگان کمک می کند و احتمال بهبودی آن ها را افزایش می دهد.
- مدیریت تهویه و کاهش رطوبت: افزایش تهویه و کنترل رطوبت باعث کاهش رشد قارچ ها در محیط می شود و احتمال عفونت های بعدی را کاهش می دهد.
-
نظارت بر سلامت گله: پرندگان بیمار باید سریعاً شناسایی و جدا شوند تا از شیوع بیماری در گله جلوگیری شود. پرندگان ضعیف به مراقبت بیشتری نیاز دارند و باید در محیطی جداگانه نگهداری شوند.
۴. بیماری کوکسیدیوز (Coccidiosis)
بیماری کوکسیدیوز یکی از شایع ترین بیماری های انگلی در اردک ها و سایر طیور است که توسط انگل های تک یاخته ای از خانواده Eimeria ایجاد می شود. این بیماری بیشتر در محیط های مرطوب و کثیف که پر از بسترهای آلوده است، شایع می شود. کوکسیدیوز باعث آسیب به دستگاه گوارش پرندگان شده و به دلیل ایجاد التهاب در روده، رشد پرندگان را کاهش می دهد.
علائم بیماری کوکسیدیوز
علائم بیماری کوکسیدیوز بستگی به شدت عفونت دارد و ممکن است برخی از آن ها در پرندگان دیده شود:
اسهال خونی یا مدفوع غیرطبیعی: اسهال خونی یا مدفوع به رنگ زرد یا سبز از علائم اولیه این بیماری است.- کاهش اشتها و بی حالی: پرندگان بیمار تمایلی به خوردن غذا ندارند و بیشتر در گوشه های سالن پناه می گیرند.
- کاهش رشد و وزن: پرندگان مبتلا به دلیل عدم جذب کافی مواد مغذی، رشد کمتری دارند و وزنشان کاهش می یابد.
- پژمردگی پرها: پرهای پرنده کدر و نامرتب می شوند که نشان دهنده ضعف عمومی پرنده است.
- افزایش مرگ و میر: در موارد شدید، عفونت های گسترده باعث افزایش مرگ و میر در گله می شود.
روش های پیشگیری و کنترل کوکسیدیوز
- کنترل بهداشت بستر: بسترها باید خشک و تمیز نگه داشته شوند. بسترهای مرطوب و آلوده باید مرتباً تعویض شوند تا از رشد انگل های کوکسیدیوز جلوگیری شود.
- ضدعفونی منظم سالن: سالن های پرورش باید به طور منظم ضدعفونی شوند و از ضدعفونی کننده های قوی برای از بین بردن تخم انگل های کوکسیدیوز استفاده
شود. - مدیریت تراکم گله: تراکم بالای پرندگان در سالن باعث افزایش رطوبت و آلودگی می شود. کنترل تراکم گله از شیوع این بیماری جلوگیری می کند.
- واکسیناسیون: در برخی از موارد، استفاده از واکسن های ضدکوکسیدیوز برای جوجه های تازه متولد شده توصیه می شود.
- استفاده از کوکسیدیواستات ها: اضافه کردن کوکسیدیواستات ها (داروهای پیشگیرانه) به خوراک یا آب آشامیدنی، از بروز این بیماری پیشگیری می کند.
روش های درمان کوکسیدیوز
- داروهای ضدکوکسیدیوز: استفاده از
داروهایی مانند آمپرولیوم، سولفادیازین و تولترازوریل برای درمان کوکسیدیوز رایج است. این داروها به صورت خوراکی یا از طریق آب آشامیدنی به پرندگان داده می شوند. - تقویت سیستم ایمنی: استفاده از مکمل های ویتامینی به ویژه ویتامین A، ویتامین E و مواد معدنی برای تقویت سیستم ایمنی پرندگان بسیار مهم است.
-
مدیریت بهداشت و بستر: بسترهای آلوده باید فوراً حذف شوند و با بسترهای تازه و خشک جایگزین شوند. سالن پرورش باید کاملاً ضدعفونی شود تا از انتشار انگل جلوگیری شود.
راه های کلی پیشگیری از بیماری های اردک
- رعایت بهداشت محیط: تمیز کردن بستر، ضدعفونی تجهیزات و استفاده از بسترهای خشک و تمیز.
- واکسیناسیون منظم: اجرای واکسیناسیون بر اساس برنامه توصیه شده برای هر منطقه.
- تغذیه مناسب: ارائه خوراک باکیفیت و استفاده از مکمل های ویتامینی برای تقویت سیستم ایمنی.
- کنترل تراکم جمعیت: جلوگیری از تراکم بیش از حد اردک ها در سالن.
- بهداشت آب مصرفی: اطمینان از تمیزی و بهداشت آب مصرفی.
نتیجه گیری
بیماری های اردک می توانند به سرعت در گله گسترش پیدا کنند و خسارات مالی قابل توجهی وارد کنند. شناسایی علائم بیماری، اجرای برنامه های پیشگیرانه و درمان سریع، از جمله اقدامات اساسی برای کنترل بیماری ها است. پرورش دهندگان باید همواره برنامه های واکسیناسیون را اجرا کرده و بهداشت محیط را به طور مستمر رعایت کنند.
پارس ماکیان مرجع تخصصی پرورش و خرید و فروش انواع پرندگان، با ارائه مقالات علمی و کاربردی در زمینه نگهداری، جوجه کشی، و مدیریت پرندگان به شما کمک می کند تا در مسیر پرورش موفق تر گام بردارید. هدف ما افزایش آگاهی و ارائه اطلاعاتی است که منجر به رشد کسب و کار های مرتبط با طیور شود.
